آرامگاه بابا طاهر عریان
آرامگاه باباطاهر عریان مربوط به دوره معاصر است و برفراز تپه ای در شمال غربی شهر همدان در میدان باباطاهر واقع شده است. برجی بلند که با فضایی سرسبز و با صفا در اطراف آن احاطه شده است.
تاریخچه ساخت برج آرامگاه بابا طاهر :
قدمت مقبره اصلی بابا طاهر به دوره سلجوقیان می‌رسد و در قرن ششم قمری یک برج ۸ ضلعی آجری روی قبر بابا طاهر ساخته شد.
در دوره پهلوی اول شهرداری همدان اقدام به ساخت بنای جدیدی برای این شاعر معروف کشورمان کرد اما نیمه کاره ماند. درجریان این بازسازی لوح کاشی فیروزه‌ای رنگی مربوط به سده هفتم هجری بدست آمد که دارای کتیبه‌ای به خط کوفی برجسته و آیاتی از قرآن است و هم اکنون در موزه ایران باستان نگهداری می‌شود.
در سال ۱۳۲۹ این بنای نیمه کاره مرمت شد و در سال ۱۳۴۵ خورشیدی طرح بنای جدید توسط مهندس هوشنگ سیحون و مهندس فروغی ارائه شد. در سال ۱۳۴۶خورشیدی ساخت این آرامگاه آغاز شد و ۳ سال بعد به پایان رسید.
معماری برج آرامگاه بابا طاهر همدان :
این بنا در مربعی به ابعاد ۱۰۰ متر مربع از مجموع منشورهایی تشکیل شده که دارای مدخل‌های ورودی و منفذهای نور است. برج آرامگاه بابا طاهر بر قاعده‌ای هشت ضلعی واقع شده که ارتفاع آن از سطح فوقانی تپه ۲۰٫۳۵متر و از کف خیابان ۲۵٫۳۰متر می‌باشد. ستونهای هشت گانه برج، قطعه سنگ مزار، کف و پله‌های آرامگاه از سنگ گرانیت حجاری شده است.
نما و فرش بنای آرامگاه باباطاهر همدان از سنگ است و در داخل آن کتیبه‌هایی از کاشی وجود دارد. در محوطه داخلی این آرامگاه ۲۴ دو بیتی بر روی ۲۴ قطعه سنگ زیبا حک شده و در قسمت پایین اطراف محوطه داخلی مزار نصب شده است.
آرامگاه بابا طاهر در زمان خود از جمله شاهکارهای معماری بوده که طرح اصلی آن از معماری‌های قرون ۷ و ۸ قمری گرفته شده است. در اطراف بنای جدید فضای سبز وسیعی احداث شده است.
آرامگاه بابا طاهر عریان در سال ۱۳۷۶ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۱۸۷۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
درباره بابا طاهر همدانی :
باباطاهر که حدوداً در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم می زیسته، از شعرا و عرفای بزرگ روزگار خویش است.
بابا لقبی بوده که به پیروان وارسته می‌داده‌اند و عریان به دلیل بریدن وی از تعلقات دنیوی بوده است.
باباطاهر یکی از مشهورترین دو بیتی سرایان ایرانی است که گذشت زمان نتوانسته دو بیتی های شور انگیزش را که با لهجه لری سروده شده است، از یادها بزداید. از بابا طاهر علاوه بر دوبیتی ها، آثار ادبی دیگری نیز به جا مانده است که از آن جمله می توان به دو قطعه، چند غزل، مجموعه کلمات قصار عربی و کتابی به نام “سرانجام” اشاره نمود.
وی معاصر طغرل بیک سلجوقی بوده است. بابا طاهر در سال ۴۴۷ هجری با طغرل سلجوقی دیدار کرده و مورد احترام او نیز قرار گرفته‌است. در یکی از دوبیتی های مشهورش سال تولدش را به حروف ابجد گنجانیده که پس از محاسبه توسط میرزا مهدی خان کوکب به سال ۳۲۶ هجری رسیده‌است. او پس از ۸۵ سال زندگی وفات یافته‌است.
آرامگاهی دیگر به نام باباطاهر در خرم آباد :
باباطاهر در شعرهای خود از کلمات و اصلاحات لری استفاده کرده و مردم لرستان این را دلیلی بر لر بودن باباطاهر می‌دانند. مردم لر به پیران و مرشدان اهل حق لفظ بابا را نسبت می‌دهند و این دلیل دیگری است که باباطاهر از اهالی لرستان بوده است.
آرامگاه باباطاهر در خرم‌آباد که قدمت آن به دوره خوارزمشاهیان می‌رسد، در مرکز شهر خرم‌آباد و شرق قلعه فلک‌الافلاک در محله‌ای به نام درب باباطاهر قرار دارد.
