برج قربان همدان
برج قربان همدان یکی از مجموعه آثار تاریخی مربوط به قرون هفتم یا هشتم هجری قمری است که بین چهارباغ شهید مدنی و خیابان طالقانی، جنب دبیرستان ابن سینا واقع شده و مدفن شیخ الاسلام حسن بن عطار حافظ ابو العلاء همدانی و جمعی از امرای سلجوقی است.
بنای برج قربان همدان بسیار ساده و بی پیرایه بنا شده است و از سادگی و صفای خاصی برخوردارست. در سال ۱۳۱۲ خورشیدی و در حین انجام تعمیرات در قسمت تحتانی برج قربان سردابی پیدا شد که کلیه قبور اشاره شده در آنجا قرار داشت.
وجه تسمیه برج قربان همدان :
درباره علت نامگذاری این بنا که به برج قربان معروف است این را باید گفت که در جریان شورش افغان‌ها در اواخر دوره صفویه، فردی به نام قربان این محل را سنگرگاه خود قرار داده و ضمن دفع شورشگران از اهالی محل دفاع کرده و از این رو مسجد و بقعه به نام او شهرت یافته است.
معماری برج قربان همدان :
این بنا از یک برج ۱۲ ضلعی آجری با گنبد هرمی شکل ۱۲ ترک آجری تشکیل شده است. طول اضلاع ۱۲گانه برج از بیرون بیش از ۲ متر و از درون کمی بیش از یک متر است.
جبهه خارجی بنا را طاق نماهایی با عمق ۱۵ سانتی متر و پهنای ۱۲۳ سانتی متر در هر ضلع تشکیل می دهد که هر یک به وسیله یک گوشواره از سطح خارجی جرزهای ۱۲گوشه به عقب نشسته و در جبهه داخلی برج نیز طاق نماهایی به عمق ۲۰ و عرض ۹۰ سانتی متر قرار گرفته است. این بنا فاقد هرگونه کتیبه و گچبری و تزئینات است.
از سال ۱۳۳۰ بخش فوقانی برج قربان تخریب شده و فرو ریخته بود که مرحوم محمد تقی مستوفی، رئیس سازمان باستان شناسی آن زمان برای هزاره حکیم ایرانی بوعلی سینا آن را تعمیر کرد. به طور کلی برج قربان در ۳۰ سال اخیر اندکی تعمیر شد و نمایی پیدا کرد.
در وسط برج قربان روی طاق سردابه سنگ قبری ساده و معمولی قرار دارد که این متن به صورت برجسته و در ۶ سطر روی آن حجاری شده است: «یا غفارالذنوب هذا قبرالمرحوم المغفور الوصل رحمه الله تعال محمد، فی شهر ذیحجه الحرام سنه ۱۰۹۰» این سنگ در دوره صفویه ساخته شده است.
جد اعلای ابوالعلاء همدانی، عرب تبار بوده ولی او و پدرانش همدانی بوده اند. تاریخ وفات او را ۴۸۸ ذیحجه نوشته اند.
این برج در تاریخ ۲۸تیر ماه ۱۳۵۴ در فهرست آثار تاریخی و ملی ایران به ثبت رسیده است.
