خانه باقری گرگان

مجموعه باقری با قدمتی بیش از ۱۵۰سال در گرگان است که در محله سرچشمه واقع شده و یکی از بناهای شاخص در بافت تاریخی این شهر است که نمونه‌ای ارزشمند از معماری بومی مسکونی به شمار می‌رود. این بنا در حدفاصل محلات نعلبندان و سرچشمه و در حاشیه جنوبی یکی از معابر اصلی و پرگذر بافت قدیم گرگان واقع است، معبری که بازار و تکیه نعلبندان را به بنای امامزاده نور و سپس تکیه سرچشمه متصل می‌سازد.
خانه باقری ها درگرگان مساحتی درحدود سه هزار مترمربع ، ۷ حیاط، ۴۲ اتاق و چهار در دارد. در میان خانه‌های تاریخی باقی مانده در شهر، خانه باقری یکی از وسیع ترین و سالم ترین نمونه‌ها است. عرصه این بنا ۱۹۵۰ مترمربع و زیربنای مجموع فضاهای سرپوشیده آن ۱۵۵۵ مترمربع می باشد.

ویژگیهای معماری خانه باقری ها :

خانه از ترکیب متناوب فضاهای باز و بسته و بر اساس نوعی سازماندهی مجموعه‌ای ساخته شده‌است که حیاط‌های تقریبا غیر هندسی و متعدد، در آن نقشی برجسته بازی می‌کنند. این بنا در وضعیت فعلی دارای ۷ حیاط با اندازه و فرم‌های گوناگون است که عبارتند از دو حیاط اندرونی، دو حیاط بیرونی، حیاط هشتی، حیاط مطبخ و حیاط سرطویله که در مجموع با ۴ ورودی به شبکه معابر اطراف بنا راه پیدا می‌کنند.
با بررسی نقش هندسه در فضاهای باز و بسته این بنا و کمرنگ بودن آن این واقعیت مشخص میشود که بنا در یک مرحله ساخته نشده و در مراحل مختلف تاریخی شکل گرفته ‌است.
از دیگر نکاتی که در باب معماری این بنا قابل اشاره‌است، همراهی و ترکیب خردمندانه معماری برونگرا با درونگرایی کلی و غالب بنا است. این برونگرایی که حاصل نوع فرهنگ و روابط اجتماعی مردم منطقه و نیز الزامات محیطی و اقلیمی است، در ارتباطات برجسته فضاهای داخلی با معابر اطراف از طریق پنجره‌های متعدد و نیز ایوانک‌های حاشیه شمالی بنا قابل مشاهده‌است. در برخی از این پنجره‌ها، چشم انداز جنگل‌های اطراف شهر قاب گرفته شده‌است.
مصالح به کار رفته در مجموعه باقری متنوع هستند وچوب، سفال، آجر، خشت، کاهگل، سنگ، گچ و شیشه عمده این مصالح را تشکیل می دهند، اما اوج هنرنمایی معماران و آفرینندگان بخش های مختلف بنا در عناصر چوبی مشاهده می شود.
درها، پنجره ها، نرده ها و شیرسرها اجزایی از بنا هستند که نهایت ظرافت و هنرمندی در خلق زیبا و کارآمد آنان به چشم می خورد و در واقع هر کدام به تنهایی اثری هنری و ارزشمند هستند.

در تابستان‌های گرم و شرجی گرگان، فضای داخلی این خانه شرایط مناسبی برای آسایش محیطی ساکنان پدید می‌آورد و سختی اقلیم را قابل تحمل می‌نماید. گستردگی خانه و پرهیز از فشردگی فضاها، تعداد زیاد بازشوها، ارتباط بسیار زیاد فضاهای بسته با باز و احاطه اتاق‌ها از ۲ یا ۳ طرف توسط فضای باز، جرزهای قطور و جهت گیری مناسب بنا، از ویژگی‌های معماری اقلیمی در این خانه هستند که رسیدن به هدف آسایش محیطی را ممکن می‌سازند. هم چنین بام‌های سفالپوش و شیبدار و طره‌ای، و نیز ارتفاع گرفتن کف فضاهای طبقه پایین از سطح طبیعی زمین، ترفندهایی مناسب جهت مقابله با اثرات مخرب اقلیم پرباران و رطوبت سطحی زمین بر بنا به شمار می‌روند.
مجموعه باقری گرگان در تاریخ ۱۶ مهر ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۲۸۰۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.