چشمه علی شهر ری
چشمه‌علی یک از نقاط باستانی، دیدنی و تفریحی شهرری به شمار می رود که در جنوب تهران و شمال شهرری قرار دارد. این چشمه در همسایگی ابن بابویه، برج طغرل، دژ رشکان و در زیر باروی ری واقع شده است. چشمه‌علی از میان صخره‌ای بزرگ خارج شده و به سوی جنوب و سپس جنوب شرق جاری است. درباره آب چشمه گفته می‌شود که از جاجرود و قیطریه تأمین می‌شود و پس از گذر از راه‌های زیرزمینی، از دل تپه می‌جوشد.
وجه تسمیه چشمه علی :
نام باستانی این چشمه سورینی بوده است که احتمالا منسوب به دودمانی بزرگ در دوره اشکانیان و ساسانیان است و بعدها به چشمه علی معروف شده است. ایرانیان باستان این چشمه را سورنا می‌نامیدند؛ زیرا در کنار معبد آناهیتا قرار داشته است.
تاریخچه چشمه علی :
قدمت چشمه‌علی به حدود ۸۰۰۰ سال پیش بر می‌گردد، زمانی که نخستین اجتماع در کنار چشمه‌ای دایمی واقع بربالای تپه‌ای گرد آمدند. این محل در هزاره سوم پیش از میلاد ناگهان متروک شد و دوباره از هزاره دوم مسکونی و آباد گشت.
آثاری از عهد پارت‌ها، حصار معبد آناهیتا متعلق به آغاز عصر مسیحی، ساسانی‌ها و اسلام تا عهد تیموریان نیز در این محل به دست آمده است. نخستین نشانه‌های تمدن در چشمه علی، که شامل تپه باستانی، برج و باروهای قدیمی ری و چشمه زیرزمینی است، مربوط به تولید سفالینه‌های سرخ رنگ با نقش‌های سیاه یا قهوه‌ای سیر و تصاویریست که بر آن نقش شده است.
در کنار چشمه، تپه ای وجود دارد که در کاوش سال‌های ۱۳۱۳ تا ۱۳۱۵ خورشیدی به رهبری اریک اشمیت که برای موزه هنرهای زیبای بوستون و فیلادلفیا در آمریکا انجام شد، از آن آثاری به دست آمده است. هزاران قطعه از اشیایی که اشمیت در چشمه‌علی یافته بود، امروزه در موزه‌ها و دانشگاههای آمریکا و بخش کوچکی از آنها نیز در موزه ایران‌باستان نگهداری می‌شود.
با درگذشت اریک اشمیت، مطالعات وی ناقص ماند و چون رموز شماره‌گذاری آثار مکشوفه را فقط خود او می‌دانست، تاکنون کسی موفق به مطالعه آنها نشده و تنها چند گزارش خبری در این‌باره از وی باقی‌مانده است. در ۱۳۷۷ خورشیدی، گروهی از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، دانشگاه تهران و دانشگاه برادفورد، تپه چشمه‌علی را با هدف تاریخ گذاری لایه‌های باستانی آن حفاری کردند. ترانشه‌هایی در ابعاد ۲ در ۵ متر در شرق و غرب تپه ایجاد شد و تا عمق ۱۰ متری، آثار فرهنگی هزاره‌های ششم، پنجم و اوایل چهارم پیش از میلاد مشخص گردید. از لحاظ زمانی تپه فعلی چشمه علی مربوط به دوره‌های فرهنگی نوسنگی، کالکولتیک انتقالی و کالکولتیک قدیم است.
چشمه علی و باورهای مردم :
تا قبل از سال ۱۳۱۹ خورشیدی که اولین استخر تهران شروع به کار کرد، مردم از چشمه علی برای آب تنی استفاده می‌کردند. بعدها چشمه علی مکانی برای قالیشویی ساکنان اطراف چشمه گردید.
در گذشته فرش فروش‌ها و مردم تهران، قالی‌ها و قالیچه‌های خود را با این عقیده که در آب این چشمه خاصیتی است که فرش را خوب تمیز و رنگ روشن‌تر و پر جلاتر می‌سازد، در آب چشمه علی می‌شستند. به استناد روایت‌های مختلف مادر زرتشت نیز در این مکان متولد شده است.
جاذبه های گردشگری چشمه علی :
چشمه علی از چندین لحاظ اهمیت دارد. هم به دلیل تبدیل شدن آن به منطقه ای تفریحی و ایجاد پارک و فضای سبز در کنار آن و هم به دلیل وجود چند اثر باستانی در نزدیکی آن. دیوار قدیمی شهر ری با نام باروی ری دقیقاً در بالای چشمه قرار داشته و کتیبه فتحعلی شاه قاجار نیز بر دیواره این چشمه حک شده‌است.
وجود نقش برجسته‌ای از فتحعلیشاه ،در حال تاج‌گذاری، بر صخره مسلط بر آب‌های چشمه‌علی از ویژگی‌های منطقه است و آن را نباید با نقش برجسته‌ای که همین پادشاه را سوار بر اسب و در حال شکار نشان می‌دهد اشتباه کرد. فتحعلی شاه که زمان پیش از پادشاهی خویش را در شیراز گذرانده بود با دیدن نقش برجسته‌های شیراز، دستور ساخت این کتیبه را صادر نمود.
توضیحات تکمیلی :
مکانی دیگر تحت عنوان چشمه علی در شهر دامغان واقع است که از جاذبه های گردشگری استان سمنان بشمار می آید.
همچنین یک چشمه علی دیگر هم در نزدیکی قلعه جم، در جنوب غربی شهر قم و شمال غربی منطقه حفاظت شده هفتاد قله واقع است.
